İnek Sağımı Nasıl Yapılır? Nelere Dikkat Edilmeli?
Süt üretimi, hem hayvancılık sektöründe temel bir iş kolu ve önemli bir gelir kaynağı, hem de toplumun önemli bir besin kaynağının karşılanması açısından stratejik bir öneme sahiptir. Süt üretiminin temelini ise inek sağımı oluşturmaktadır. Doğru, bilimsel ve hijyenik bir şekilde yapılması gereken sağım işlemi, toplum sağlığı ve büyükbaş hayvan bakımı açısından oldukça önemlidir.
Bu yazımızda, inek sağımı sırasında uyulması gereken prosedürlerin ve dikkat edilmesi gereken noktaların üzerinde duracağız.
Büyükbaş hayvancılık süt üretiminde hijyen önemli bir unsurdur. Genellikle inekte süt meme salgı bezleri mikropsuzdur. Süte mikrop bulaşması sağım sırasında ve/veya sağımdan sonra meydana gelmektedir. Bakterinlerin süte bulaşmasını önlemek mümkün olmamakla birlikte, inek sağım sürecinde hijyen ve sağım kurallarına uyularak bakteri sayısı 20.000 adet/ml değerinin altında tutulabilir. Avrupa Birliği’nin (AB) süt hijyeni yönetmeliğine göre 1 ml sütte bakteri sayısının 100.000’den yüksek olmaması gerekmektedir. Ülkemizdeki yürürlükte olan Türk Gıda Kodeksi’nde de AB’nin belirlediği değerlere yakın değerler geçerlidir.
Sağılan ineğin sağlıklı olması, sağım ve hijyen kurallarına uyulması kaliteli ve standartlara uygun süt üretimi yapmak için olmazsa olmaz noktalardır.
İnek sağımında, üç temel kurala uyulması gerekmektedir.
İnek Sağımı Öncesi ve Sırasında Dikkat Edilmesi Gerekenler
İnek sağımı sırasında verimi yüksek, istenilen kalitede süt üretimi için bazı noktalara dikkat edilmelidir.
1) İnek Sağımı Yapılacak Ortamın, Makinenin Temizliği ve Bakımı
Sağım yapılacak makinenin bakımı ve temizliği kaliteli ve standartlara uygun bir süt üretimi için olmazsa olmazdır. Sağım makinesi, her sağım sonrası alkali, haftada bir defa ise asidik temizleyicilerle yıkanmalı ve durulanmalıdır. Temizlik ve bakımı doğru yapılmayan makinelerde özel fırçalardan yararlanılarak gerekli işlemler yapılmalıdır. Makinenin değişmesi gereken parçaları, beliritilen ömür ya da kullanım süreleri içerisinde mutlaka değiştirilmelidir. Sağıma başlanmadan önce memelikler ve sağım kovası sudan geçirilmelidir. Sağım sırasında bir inekten diğer ineğe geçerken dezenfektan ve durulama işlemi yapılabilir. Bu sayede inekler arası bulaşılar da en aza indirilebilir.
2) İnek Sağımında Memenin Kontrolü ve Sağım Hijyeni
Kaliteli bir süt üretimi için hijyen ve inek bakımı önemlidir. Bakteri sayısı yüksek bir süt hem düşük kaliteli olacak hem de sütün işlenmesi sürecinde sorunlara yol açacaktır. İnek sağımı öncesi meme başları eğer çok kirli ise yıkanabilir. Çok kirli olmayan meme başları yıkanmamalıdır. Meme başlarının yıkanması için sağım başlıkları takılmadan önce meme başları bir dezenfektana daldırılmalıdır. Meme başı temizliğinde, sağım öncesi kullanılan solüsyonlar 30 saniye içerisinde bakterileri öldürmektedir. Dezenfektana daldırılan meme başlarındaki kirler yumuşar. Nemlenen meme derisi silindiğinde de kirler meme başlarından uzaklaşır. Bu sayede süte karışacak bakteri sayısı da azalmaktadır. Bu işlem aynı zamanda meme başlarını uyararak sütün indirilmesine de yardımcı olur. Yıkanan meme başları sağıma geçmeden önce mutlaka kurulanmalıdır.
3) İneğin Sağıma Hazırlanması Ve İnek Sağımı
İnek sağımına başlanmadan önce hem ineğin hem de sağımcının hazırlanması gerekmektedir. Sağım hijyeni ve sütün kalitesi aynı zamanda sağım yapacak kişi ile de yakından ilgilidir. Sağımcı, işlem öncesinde ve sırasında özellikle el hijyenine özen göstermelidir.
İnek sağımı öncesinde sağımhanedeki stres faktörleri ortadan kaldırılmalıdır. Stres faktörleri sütün indirilmesini olumsuz etkilemektedir. Sağımhanelerde inekler üzerinde stres oluşturan başlıca faktörler;
Ortamda bulunan sinekler,
Zeminin kaygan olması,
Sağımhanedeki havalandırmanın yetersiz olması,
Ortamdaki aşırı gürültü,
Sağımhaneye ineklerin çok kalabalık gruplar halinde girmesi.
Sağımdan önce her memeden 3-4 sıkım ön sütün alınması çok yararlıdır. Böylece yeni klinik mastitis kolaylıkla belirlenebilir. Olası klinik mastisis erken dönemde tespit edilebilir. Ayrıca bu uygulama sütün aşağıya indirilmesi için gereken uyarıma da yardımcı olur. Bu işleme, memelerin yıkanması ve kurulanması işleminden önce başvurulmalıdır. Meme yıkandıktan sonra bu uygulama yönteminin etkinliğinin azaldığı unutulmamalıdır. Bu sayede meme enfeksiyonları %7-18 oranında azaltılabilmektedir.
İnek sağımı için sütün indirilmeye başlandıktan en kısa süre içerisinde meme başlıkları takılmalı ve sağıma başlanmalıdır. Bu noktada dikkat edilmesi gereken noktalar;
Sağım başlıklarının doğru takıldığından emin olunmalıdır,
Vakum düğmesi otomatik olmayan sağım başlıkları çıkarılmadan önce kapatılmalıdır.
İnek Sağımı Sonrası Yapılması Gerekenler
Sağım öncesi ve sırasında uygulanan prosedürler kadar sağım sonrası da çok önemlidir. Sağımdam sonra yapılacak ilk işlem meme başlarının temizlenmesi olmalıdır. Bunun için meme başları bir dezenfektana daldırılmalıdır.
Sağımhaneden inekler çıktıktan sonra, alandaki dışkılar temizlenmeli ve sağımhanenin temizliği tamamlanmalıdır.
Sağımdan sonra ineklerin ayakta tutulması sağlanmalıdır. Sağımdan sonra yemleme yapılarak inekler ayakta tutulabilir. Sağım sonrası meme başları hala açıktır. Bu nedenle mikrop meme başlarından içeri girebilir. Meme başını kapatmak için bariyer oluşturan maddeler kullanılarak bu durumun önüne geçilebilir.
Doğru ve hijyenik şekilde yapılan inek sağımı, süt kalitesini ve ineklerin refahını doğrudan etkiler. Bu yazıda ele aldığımız prosedürleri ve dikkat edilmesi gereken noktaları takip ederek, sağlıklı ve verimli bir süt üretimi sağlayabilirsiniz.
İntegro Gıda, tarım ve hayvancılık sektöründe geniş ürün yelpazemiz ve alanında uzman ekibimizle, çiftliklerin ihtiyaçlarına özel çözümler sunuyoruz. Süt verimi ve hayvan sağlığını koruma geliştirme için hazırladığımız özel İntegro yem katkı ürünlerimizle hayvancılık işletmelerinin yanındayız.